Paragraaf Weerstandsvermogen

Participatiewet

Voor 2021 en verdere jaren is het zeer lastig om te voorspellen wat de verwachting van het aantal uitkeringsgerechtigden ten opzichte van 2020 zal zijn. De afgelopen jaren hebben wij een flinke toename gezien van het aantal uitkeringsgerechtigden wat vooral het gevolg is van de instroom van statushouders en jongeren. Voor Zwartewaterland geldt de afgelopen jaren dat de inkomsten veel lager liggen dan de uitgaven. Op basis van het landelijke rekensystematiek (t-1 en objectief) heeft de gemeente een financieel risico van 7,5 tot 10% van de totale BUIG inkomsten op het BUIG tekort in een jaar. De rest kan de gemeente via de Vangnetregeling compenseren.    
Met ingang van 1 januari 2020 geldt er voor de Bbz-kapitaalverstrekking een nieuwe, vereenvoudigde financieringssystematiek, waarin het financiële risico van het verstrekken van Bbz-kapitaal in belangrijke mate is verlegd van het rijk naar de verstrekkende gemeente. Het betreft een budgettair neutrale wijziging, dus geen bezuiniging. In het jaar volgend op de feitelijke Bbz-kapitaalverstrekking ontvangt de gemeente 100% financiering van het rijk. Echter, in de daaropvolgende vijf jaren vordert het rijk 75% van die financiering terug van de gemeente Per saldo ontvangt de gemeente van het rijk dus uiteindelijk 25% van het bedrag dat de gemeente heeft verstrekt als Bbz-bedrijfskapitaal. Voor de bekostiging van de overige 75% van het door de gemeente verstrekte Bbz-bedrijfskapitaal is de gemeente zelf verantwoordelijk. Daartoe mag de gemeente alle terugontvangsten uit die kapitaalverstrekking (rente en aflossing) zelf houden. Op dit moment is nog niet duidelijk wat de financiële consequenties kunnen zijn voor deze gemeente.
De integratie-uitkering Participatiewet (budget sociale werkvoorziening) wordt ieder jaar gemiddeld € 35.000 naar beneden bijgesteld. Deze daling dient binnen het participatiebudget opgevangen te worden. Dit wordt een steeds groter risico, omdat de uitstroom van deze doelgroep achter blijft bij de landelijke prognoses.
Omdat de verstrekkingen binnen de Participatiewet vallen onder de open-eindregelingen van de gemeente is er altijd risico. Een stijging van de instroom en daarmee werkaanbod wordt vaak pas in latere jaren gecompenseerd.
Wij schatten op dit moment in (mede op basis van de lokale rapportages) dat wij binnen de Participatiewet een totaal financieel risico lopen van € 100.000 per jaar, waarvan wij verwachten dat het de kans is dat deze maximaal 1x in de 2 jaar zal kunnen voorkomen.

WMO

De ontwikkeling van het Wmo-budget laat zich lastig voorspellen omdat sprake is van een open einde financiering. In die zin bestaat altijd het risico van een schommeling in het aantal aanvragen of een onverwachte grote uitgave voor bijvoorbeeld een woningaanpassing. Om de risico’s te beperken volgen wij de uitgaven op Wmo-gebied periodiek en maken op basis daarvan voorspellingen. Indien nodig, kan het beleid worden aangepast. Per kwartaal worden dashboards gemaakt voor de raad waarin melding wordt gedaan van de financiële voortgang. In principe hanteert de gemeente Zwartewaterland binnen het Sociaal Domein het beleid dat de uitvoering en de rijksmiddelen budgettair in evenwicht dienen te zijn.
Het Kabinet heeft een nieuwe methodiek van eigen bijdrage voor de Wmo ingevoerd per 2020 "abonnementstarief". In 2019 werd reeds een tussenvorm ingevoerd. Dit leidt in ieder geval tot minder inkomsten (minder eigen bijdrage), maar leidt mogelijk ook tot veel meer aanvragen en daardoor ook tot meer toekenningen. Dit leidt tot extra uitgaven.
Vanaf 2021 wordt beschermd wonen/maatschappelijk opvang door gedecentraliseerd naar gemeenten, waardoor gemeenten beleidsmatig en financieel verantwoordelijk zijn voor deze taak. Het landelijk budget is ongeveer € 2,3 miljard wat voor deze gemeente betekent dat het om een bedrag van € 2 miljoen gaat. De risicoreserve van Beschermd wonen die door de gemeente Zwolle is gevormd zal een lagere risicostatus krijgen. Dit betekent voor ons een extra inkomst. Maar kan in de toekomst leiden tot een bijbetaling voor beschermd wonen. De kans daarop achten wij minimaal. Overigens is het Kabinet voornemens beschermd wonen per 2021 door te decentraliseren. Alsdan neemt het risicogehalte voor de Wmo ook toe. Het percentage is daarom per 2021 aangepast

Jeugdhulp

Op dit moment zijn wij actief met het verder professionaliseren van onze lokale toegang, administratie (front- en backoffice) en de monitoring waarmee wij ons inzicht in de lokale jeugdhulp verder willen vergroten om daarmee onze beïnvloedingsmogelijkheden te vergroten. De verwachting is echter dat dit tijd nodig heeft, omdat wij hiervoor meer data, kennis en ervaring voor nodig hebben net als andere gemeenten in Nederland. Wij proberen te leren van (de best-practices van) andere gemeenten, die verder zijn dan ons. Het komend jaar zetten wij ons verder in om onze inzicht en beïnvloedingsmogelijkheden te vergroten. Uw raad wordt hierover periodiek bij de behandeling van de dashboards sociaal domein geïnformeerd.

Op dit moment vinden de regionale onderhandelingen plaats voor de indexering van de tarieven jeugdhulp per 2021. In de Begroting is rekening gehouden met een verwachte structurele stijging van de kosten met 1,5%, afgestemd op de indexatie van het accres in de meicirculaire 2020. De kans is aanwezig dat regio IJsselland mee gaat met de inschatting van de OVA ( Overheidsbijdrage in de arbeidskostenontwikkeling). De OVA komt voort uit het OVA-convenant uit 1999 tussen het rijk en zorgaanbieders. In het convenant zijn de afspraken vastgelegd tussen de werkgevers in het zorgveld en het ministerie van VWS . Vanuit de OVA is voor 2021 de indexatie vastgesteld op 3,24%. In de komende maanden zal de regio de indexatie definitief vaststellen. De mogelijkheid van deze wijziging zal leiden tot een risico van € 80.000.  

Het financiële risico voor Jeugdhulp zit eveneens in individuele crisishulp van een jongere. Deze kosten kunnen vaak flink oplopen. Om deze crisissituaties op te kunnen vangen houden wij rekening met een bedrag van € 500.000 per jaar, waarvan wij verwachten dat het de kans is dat deze maximaal 1x in de 2 jaren zal kunnen voorkomen.

Bijzondere bijstand en minimabeleid

Binnen de bijzondere bijstand zien we de laatste jaren een forse toename in de kosten voor bewindvoering. Door gewijzigde wetgeving kunnen mensen met problematische schulden sinds 2014 ook onder bewind gesteld worden door de rechtbank. Sindsdien is er een forse toename in het aantal mensen dat een verzoek tot bewindvoering indient bij de rechtbank. Deze landelijke tendens is ook in Zwartewaterland waarneembaar. Op dit moment zijn we aan het onderzoeken hoe we meer aan de voorkant kunnen komen, zodat we preventief te werk kunnen gaan en kunnen voorkomen dat mensen  problematische schulden opbouwen. Deze preventie kan plaatsvinden in zowel ons minimabeleid als in ons schulddienstverleningsbeleid.
Tevens is het de verwachting dat de komende maanden een stijgend beroep gedaan gaat worden op de bijzondere bijstand als gevolg van COVID-19. Vaak zien we een reactie op deze crisis een paar maanden later terug in de aantallen en financiën.
De lasten van een hogere beroep op de regelingen door COVID-19 laat zich op dit moment niet ramen.